Milli Ekonominin Temeli Tarımdır

05.11.2025 00:00

Gazi Mustafa Kemal Atatürk, "Milli ekonominin temeli tarımdır" derken, yalnızca bir üretim biçiminden değil, bir milletin varlık sebebinden, geleceğe uzanan bağımsızlık çizgisinden söz ediyordu. Cumhuriyet'in ilk yıllarındaki tarım politikaları, bu düşüncenin hem ideolojik hem de pratik temelini oluşturdu. Çünkü Atatürk'e göre; sanayi, ticaret, hatta eğitim ve kültür politikaları bile sağlam bir tarımsal yapının üzerine inşa edilmeliydi.

1923 İzmir İktisat Kongresi, Atatürk'ün tarıma verdiği önemin ilk somut göstergesiydi. Henüz savaş yaraları sarılmamış bir ülkede, nüfusun yüzde 80'i tarımla uğraşıyordu. Kongrede alınan kararlar, üreticinin emeğini korumayı, köylünün kalkınmasını ve tarımsal üretimin ülke ekonomisinde öncü rol oynamasını hedefliyordu. Atatürk, "Köylü milletin efendisidir" derken bunu yalnızca bir slogan olarak değil, bir kalkınma vizyonu olarak dile getirmişti.

Cumhuriyet'in ilanından hemen sonra köylünün üretim gücünü artıracak adımlar atıldı. 1925'te Aşar Vergisi kaldırıldı. Bu, belki de Osmanlı'dan devralınan en ağır ekonomik yüklerden biriydi. Köylü, artık ürettiğinin onda birini devlete vergi olarak vermeyecekti. Bu karar, üreticinin nefes almasını, toprağa yeniden umutla sarılmasını sağladı.

Atatürk döneminde tarım sadece üretim olarak değil, aynı zamanda bilimsel bir alan olarak da ele alındı. Ankara'da Yüksek Ziraat Enstitüsü'nün kurulması (1933), modern tarım biliminin Türkiye'deki temellerini attı. Ziraat okulları ülkenin dört bir yanında açıldı; toprak analizleri, bitki türleri ve hayvancılıkta ıslah çalışmaları bilimsel yöntemlerle yürütüldü.

Atatürk, kendi çiftliklerinde de bu anlayışı bizzat uyguladı. Ankara, Yalova, Silifke ve Tarsus'taki örnek çiftlikler, sadece üretim merkezleri değil, aynı zamanda modern tarım tekniklerinin öğretildiği laboratuvarlar hâline geldi. "Gazi Orman Çiftliği" yalnızca bir tarım sahası değil; Cumhuriyet'in üretim felsefesinin sembolüydü. Bugün Anıtkabir'in yükseldiği topraklar da o çiftliğin bağrında filizlenen bir emeğin mirasıdır.

Atatürk'ün tarım politikasında en önemli hedeflerden biri, toprağın adil dağılımıydı. Büyük toprak sahipliği yerine üretici köylünün kendi toprağında özgürce çalışması hedeflendi. 1930'lu yıllarda hazırlanan "Toprak Reformu Taslağı" ile köylünün toprak edinmesi teşvik edildi; devlete ait araziler üretime açıldı. Ayrıca Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri aracılığıyla üreticiye düşük faizli krediler sağlandı.

Atatürk'ün bu konuda söylediği "Ekonomik bağımsızlık olmadan gerçek bağımsızlık olmaz" sözü, tarım politikalarının ana felsefesini özetliyordu. Çünkü gıdasını dışarıdan alan, çiftçisini ezdiren bir ülke; siyasi bağımsızlığını da koruyamazdı.

Atatürk döneminde tarım, yalnızca köy ekonomisini değil, sanayinin gelişimini de doğrudan etkileyen bir unsurdu. 1930'larda başlayan sanayileşme hamlelerinde pamuk, tütün, şeker pancarı ve buğday gibi ürünler stratejik hammadde olarak değerlendirildi. Şeker fabrikaları, iplik ve dokuma tesisleri, tarım üretiminin birer uzantısı olarak kuruldu. Böylece tarım ve sanayi birbirini tamamlayan iki temel sütun hâline geldi.

Atatürk, kadınların tarımdaki emeğini de her fırsatta vurguladı. Kurtuluş Savaşı yıllarında cepheye mermi taşıyan, harman yerinde saban süren Anadolu kadınının, Cumhuriyet'in kalkınma sürecinde de etkin rol oynamasını istedi. Kadın üreticiye yönelik kooperatifleşme adımları, eğitim programları ve köy enstitüleri bu anlayışın sonucuydu.

Bugün tarım sektörü küresel iklim krizi, artan maliyetler ve ithalat baskısı altında zor günler geçiriyor. Ancak Atatürk'ün çizdiği rota hâlâ geçerliliğini koruyor. Üretimi teşvik eden, köylüyü destekleyen, bilimi merkeze alan bir tarım politikası olmadan ekonomik bağımsızlık mümkün değildir.

Atatürk, 1937 yılında Gazi Orman Çiftliği'ni devlete bağışlarken şunu yazmıştı:

"Milletimin gerçek serveti olan toprağı, bilimle, emekle buluşturmak ve örnek olmak için bu çiftlikleri kurdum."

Bu söz, yalnızca bir liderin vizyonu değil, geleceğe bırakılmış bir vasiyettir. Çünkü Atatürk'e göre tarım, sadece toprağı sürmek değil; milletin geleceğini ekmektir.

Bugün "Milli ekonominin temeli tarımdır" sözü, her zamankinden daha anlamlıdır. Toprakla bağını koparmış, üretimi ithalata dayalı hâle gelmiş bir ekonomi, milli kimliğini de zamanla yitirir. Atatürk'ün mirası bize şunu hatırlatır: Tarım, bir ülkenin karnını doyurduğu kadar onurunu da doyurur.

Cumhuriyet'in kurucu felsefesi, üretmeden tüketmemeyi, toprağı kutsal bir emanet gibi görmeyi öğretmiştir. Bu anlayışı yeniden canlandırmak, yalnızca ekonomik bir tercih değil; tarihimize, Atatürk'e ve geleceğimize karşı bir sorumluluktur.