İklimi yok etmenin kanunu

05.03.2025 12:12

Uzun süredir beklenen ve TBMM'de görüşülmeye başlanan, "Türkiye'nin ilk iklim kanunu" olarak adlandırılan yasa, tepkilere yol açtı. Yaşam savunucuları, kanun teklifinin hedeflerden büyük oranda yoksun olduğunu belirterek "İklim krizinin ciddiyeti ve aciliyeti perdeleniyor. İklimi korumanın değil yok etmenin kanunu" dedi.

Ekoloji örgütlerinden ve sivil toplum örgütlerinden görüş alınmadan hazırlanan 'İklim Kanunu' teklifi Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne sunuldu. Yaşam savunucuları, kanun teklifinin Türkiye'nin karbon emisyonlarının ne zamana kadar ve ne şekilde azaltılacağına dair yeterli bir çerçeve sunmadığı, fosil yakıtlardan çıkış için hiçbir takvim öngörülmediği ve bu haliyle bir İklim Kanunu olmaktan uzak olduğuna dikkat çekti.

Açıklamalarda "Şirketlerin çıkarı için hazırlanan ve iklim adaletini gözetmeyen kanun meşru değil. Ne yazık ki bu teklif, iklim krizine karşı gerçek bir mücadele aracı olmaktan çok, sermayenin çıkarlarını gözeten ve doğayı metalaştıran bir yeşil boyama örneğidir" dedi.

EKSİKLER SIRALANDI

TBMM'ne sunulan ve Çevre Komisyonu'na gelen kanun teklifine tepki yağdı. 15 sivil toplum kuruluşunu bir araya getiren İklim Ağı, kanun teklifinin yeniden düzenlenmesi gerektiğini belirtti. Açıklamada "Şeffaf, sivil toplumu sürece dâhil eden, sera gazı emisyonlarını bugünden itibaren azaltmayı hedefleyen, fosil yakıtları yerin altında bırakan, biyolojik çeşitliliği ve doğal sistemleri koruyan, adil geçiş mekanizması oluşturan bir İklim Kanunu talep ediyoruz" denildi.

İklim Ağı'nın kanun teklifine dair yeniden düzenlenmesini talep ettiği eksiklikler ise şu şekilde sıralandı:

Sivil toplum yok, denetim yok: İklim Kanunu sadece çevreyle ilgili bir düzenleme değil, aynı zamanda ülkenin ekonomik ve sosyal geleceğini de belirleyecek kritik bir adım. Ancak, kanun teklifi hazırlanırken bilim insanlarının ve iklim alanında çalışan sivil toplum kuruluşlarının (STK) görüşlerine başvurulmadı. Ayrıca, STK'lara teklif edilen kurul ve mekanizmalarda da yer verilmedi. Bu haliyle teklif, iklim politikasında denetim ve şeffaflık sağlamaktan uzak kalıyor.

İklimi bozan sera gazlarını azaltmıyor: Bilim insanları, küresel sıcaklık artışını 1.5°C ile sınırlamak için emisyonların bugünden itibaren hızla azaltılması gerektiğini söylüyor. Ancak kanun teklifinde, sera gazı emisyonlarını bugünden itibaren azaltmayı taahhüt eden mutlak bir azaltım hedefi bulunmuyor. Türkiye'nin sera gazı emisyonlarını hangi seviyeye kadar ve hangi hızla azaltacağı net bir şekilde ortaya konmuyor.

Kömür gaz petrol tüketimini bitirme hedefi yok: İklim değişikliğiyle mücadelede en önemli adım fosil yakıtların terk edilmesi. Ancak kanun teklifi, kömür, petrol ve gaz kullanımının sonlandırılmasına dair bir hedef içermiyor. Bunun yerine, azaltım yöntemleri olarak henüz uygulanabilirliği kanıtlanmamış karbon yakalama ve depolama gibi teknolojileri vurguluyor ve bu teknolojilerin gelişmesine dayanarak iklim değişikliğiyle mücadeleyi erteliyor.

ETS, emisyon azaltımına hizmet etmeyecek: Teklif, esasen emisyon ticaret sistemini (ETS) düzenlemeye odaklanıyor. Ancak, sera gazı emisyonlarının azaltımını hedeflemeden devreye alınacak bir ETS, düşük karbon fiyatlarının oluştuğu, sığ bir emisyon piyasasına dönüşme riski taşıyor. Ayrıca, mevcut teklifle önerilen "denkleştirme" yöntemiyle tesisler, emisyonlarını azaltmak yerine fidan dikmek gibi uygulamalarla emisyon bedeli ödemekten kaçınabilir.

Adil geçişin adı var, mekanizması yok: Kömürlü termik santraller gibi fosil yakıta dayalı sektörlerin kademeli olarak ortadan kalkmasıyla etkilenecek çalışanlar ve geçimi bu sektörlere dayalı olan hane halklarının mağdur olmaması için adil bir geçiş mekanizması kurulması gerekiyor. Ancak kanun teklifinde adil geçiş kavramı yer alsa da, buna yönelik somut bir mekanizma sunulmuyor.

Gelirler şirket değil, toplum yararına kullanılmalı: ETS'den elde edilecek gelirlerin çalışanlar ve hane halkları yararına kullanılmasına yönelik bir düzenleme bulunmuyor; gelirler yalnızca özel sektörün yeşil dönüşümüne ayrılıyor. Oysa iklim adaletinin bir gereği olarak iklim değişikliğinin etkileri (taşkınlar, fırtınalar, orman yangınları vb.) nedeniyle bireylerin maruz kaldığı kayıp ve zararların karşılanmasına yönelik bir mekanizma tanımlanması ve bu mekanizmanın ETS gelirleriyle finanse edilmesi gerekiyor.

KRİZİ PERDELİYOR

İklim Adaleti Koalisyonu ise iklim krizinin tüm dünyada insanların ve diğer canlıların yaşamlarını tehdit eden, acil ve uluslararası bir çaba gerektiren küresel bir mesele olduğuna dikkat çekti. Açıklamada, özetle şu ifadelere yer veridi:

"Ancak İklim Kanunu Teklifi, net sıfır emisyon hedefi ve yeşil büyüme vizyonu gibi kulağa hoş gelen ifadelerle bu krizin ciddiyetini ve aciliyetini perdelemektedir. Avrupa Birliği, Birleşik Krallık ve diğer birçok ülkede gördüğümüz gibi, yeşil kalkınma söylemi çoğunlukla 'ekolojik modernizasyon' adı altında, ekonomik büyümeyi ve sermaye birikimini devam ettirmek için kullanılan bir araç haline gelmiştir. İklim Kanunu Teklifi ise bu yeşil boyama stratejisini kullanarak, karbon piyasası ve ticaret mekanizmalarıyla doğa talanını meşrulaştırmaya çalışmaktadır. İklim krizinin çözümü tüm ülkelerin ortak çabasıyla mümkündür. Bu çabanın temelinde kâr değil, insanın da bir parçası olduğu doğanın korunması yer almalıdır. Sömürünün olmadığı, ekolojik bir yaşamın inşası için herkesi dayanışmaya ve bu "Yıkım Kanunu"nun iptali için seslerini yükseltmeye çağırıyoruz." CHP Bursa Milletvekili ve PM üyesi Orhan Sarıbal da kanunla ilgili "AKP'nin Meclis'e sunduğu İklim Kanunu Teklifi, çiftçiyi, üreticiyi, tarımı ve gıda güvencesini yok sayan bir anlayışın ürünüdür. İklim Kanunu ülkenin kaynaklarının sömürülmesinin yasası olacak" dedi.

YÜZE YAKIN KURUMDAN 'GERİ ÇEKİLSİN' İMZASI

Türkiye'nin dört bir yanından iklim adaletini savunan 100'e yakın kurum, İklim Kanunu tasarısına karşı ortak bir imza kampanyası başlattı. İmza kampanyasında özetle "Yaşamı, doğayı, iklim adaletini ve insan haklarını savunan, katılımcı bir süreçle hazırlanacak gerçek bir İklim Kanunu istiyoruz! Komisyona sunulan tasarı acilen geri çekilerek, sivil toplum kuruluşlarının ve bilim insanlarının görüş ve önerileri ile bilimi, iklim adaletini ve toplumsal ortak faydayı önceleyen bir perspektife uygun olarak yeniden yazılmalıdır" denildi.