HANGİ TARIM POLİTKALARI?

02.10.2025 00:00

Enbiya Bakır / 'ZAFER' e Doğru
enbiyabakr @ icloud.com

Tarım, insanlığın varoluşundan bu yana en temel üretim biçimi olarak toplumların kaderini belirlemiştir. Toprağı işleyen, tohumu toprakla buluşturan ve alın teriyle ürününü sofralara ulaştıran çiftçi, yalnızca üretici değil aynı zamanda bir medeniyet kurucusudur. Tarih boyunca tarımsal üretim, şehirlerin büyümesine, imparatorlukların ayakta kalmasına ve milletlerin geleceğini güvence altına almasına hizmet etmiştir. Bugün dünyanın en gelişmiş ülkelerine bakıldığında, ekonomilerini inşa ettikleri ilk basamağın güçlü bir tarım politikası olduğu görülmektedir. Ne var ki Türkiye gibi binlerce yıllık tarım kültürüne sahip bir ülkede, tarımın hak ettiği değeri bulamadığını, köklü bir stratejiden yoksun olduğunu, günübirlik politikaların gölgesinde üreticinin yalnız bırakıldığını görmek acı bir gerçektir.

Ülkemizde tarım uzun süredir bir milli politika olarak değil, iktidarların değişken önceliklerine göre ele alınmaktadır. Seçim dönemlerinde hatırlanan, miting meydanlarında verilen vaatlerle gündeme gelen fakat sonrasında unutulan bir sektör haline getirilmiştir. Oysa tarım yalnızca bir üretim alanı değildir; milli güvenliğin, ekonomik bağımsızlığın, toplumsal barışın ve kültürel kimliğin temel direklerinden biridir. Açlıkla karşı karşıya kalan bir toplumun ne kadar güçlü ordusu olursa olsun, bağımsızlığını sürdürmesi imkânsızdır. İşte bu nedenle tarımı sadece ekonomik bir sektör olarak değil, bir beka meselesi olarak değerlendirmek gerekir.

Bugün ülkemizde çiftçinin yaşadığı sorunların en başında plansızlık gelmektedir. Hangi ürünün nerede ekileceğine dair uzun vadeli bir strateji olmadığı için üretici çoğu zaman kendi başına karar vermek zorunda kalıyor. Bir yıl fiyatı yüksek olan ürün ertesi yıl herkes tarafından ekiliyor, ardından arz fazlası oluşuyor ve fiyatlar çöküyor. Çiftçi emeğinin karşılığını alamıyor, borçla üretime devam etmek zorunda kalıyor. Böylece sürekli bir kısır döngü yaşanıyor. Bu plansızlık, yalnızca üreticiyi değil tüketiciyi de mağdur ediyor; çünkü bir üründe bolluk yaşanırken diğerinde kıtlık ortaya çıkıyor.

Çiftçinin belini büken en önemli sorunlardan biri de yüksek girdi maliyetleridir. Mazot, gübre, tohum, ilaç ve elektrik fiyatları her geçen gün artıyor. Üretici daha tarlaya adım atmadan büyük bir borcun altına giriyor. Girdi maliyetleri dövize endeksli olduğu için uluslararası krizler, kur dalgalanmaları doğrudan çiftçiyi vuruyor. Çiftçi, ürettiği malı satsa bile çoğu zaman maliyetini bile çıkaramıyor. Bu durum köylüyü üretimden soğutuyor, tarlalar boş kalıyor, gençler köylerden şehirlere göç ediyor. Tarım nüfusunun yaşlanması, gelecek açısından daha büyük bir risk oluşturuyor. Çünkü toprakla uğraşan yeni bir kuşak yetişmiyor.

Bir diğer temel sorun ise pazarlama ve fiyat istikrarsızlığıdır. Çiftçi, ürününü çoğu zaman değerinde satamıyor. Aracıların elinde ezilen üretici, alın terinin karşılığını bulamıyor. Hal sistemindeki karmaşa, büyük market zincirlerinin baskısı ve ithalat lobilerinin etkisi yüzünden çiftçi kazanamıyor, tüketici de ucuz ürün tüketemiyor. Çelişkili gibi görünen bu durum aslında sistemin adaletsizliğini ortaya koyuyor: Çiftçi zarar ediyor, tüketici pahalıya yiyor, fakat aradaki zincir kazanmaya devam ediyor.

Türkiye'de tarım arazilerinin sürekli küçülmesi de ciddi bir sorundur. Miras yoluyla parçalanan araziler, verimli tarımı imkânsız hale getiriyor. Küçük parsellerde modern tarım tekniklerini uygulamak zorlaşıyor. Bu nedenle toplulaştırma projeleri hızla hayata geçirilmeli, çiftçilerin birleşerek daha büyük ve verimli alanlarda üretim yapmaları teşvik edilmelidir. Aksi takdirde küçük ve parçalı araziler, çiftçiyi her geçen gün daha da yoksullaştıracaktır.

İthalat politikaları da tarımı çıkmaza sürükleyen önemli faktörlerden biridir. Üretici alın teriyle ürün yetiştirirken devletin ithalat kapılarını açması, çiftçinin emeğini değersizleştiriyor. Birçok üründe, özellikle hububatta, bakliyatta ve hayvancılıkta uygulanan ithalat politikaları, yerli üreticiyi rekabet edemez hale getiriyor. Bu da tarımsal üretimin giderek azalmasına, dışa bağımlılığın artmasına yol açıyor. Oysa tarımda dışa bağımlılık, milli güvenlik açısından en büyük tehlikedir. Çünkü bir gün ithalat yaptığımız ülkeler kapıları kapatırsa, toplum olarak açlıkla yüzleşmek zorunda kalırız.

İklim değişikliği ve su kaynaklarının azalması da tarımı tehdit eden küresel boyutlu sorunlardır. Kuraklık, sel, don ve aşırı sıcaklar her yıl tarımsal üretimi olumsuz etkiliyor. Özellikle İznik Gölü havzası gibi bölgelerde su seviyesinin düşmesi, çiftçiyi zora sokuyor. Modern sulama tekniklerine geçilmediği, su kaynakları bilinçsizce tüketildiği sürece tarımsal üretim daha da azalacaktır. Bu noktada tarım politikalarının iklim değişikliği gerçeğini dikkate alması ve sürdürülebilir su yönetimini hayata geçirmesi kaçınılmazdır.