Cezaevlerindeki Aşırı Doluluk ve Hak İhlalleri TBMM Gündeminde

08.10.2025 02:10

CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal, Türkiye'de ceza infaz kurumlarında yaşanan aşırı doluluk ve mahpusların temel haklarının ihlaliyle ilgili hazırladığı soru önergesini Adalet Bakanı Yılmaz Tunç'un yanıtlaması talebiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı'na sundu. Sarıbal, cezaevlerinde tutuklu ve hükümlülerin insan onuruna yakışır şartlarda barınma, sağlık, iletişim ve temel ihtiyaçlara erişim haklarının ciddi biçimde ihlal edildiğini vurguladı.

AŞIRI DOLULUK VE KAPASİTE SORUNU

Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğü'nün 2025 yılı Şubat ayı verilerine göre, Türkiye genelinde 264 kapalı, 98 müstakil açık, 4 çocuk eğitim evi, 12 kadın kapalı, 8 kadın açık ve 9 çocuk-gençlik kapalı ceza infaz kurumu olmak üzere toplam 395 ceza infaz kurumu bulunuyor. Ocak 2025 itibarıyla bu kurumlarda toplam 384 bin 216 mahpus bulunurken, resmi kapasite 299 bin 940 kişi. Böylece kapasitenin yüzde 28 oranında aşılmış olduğu, 84 bin 276 kişinin insan onuruna aykırı koşullarda tutulduğu ortaya çıktı.

HAK İHLALLERİ VE KÖTÜ KOŞULLAR

Soru önergesinde, 100 kişilik koğuşlarda 500 kişinin barındırıldığı, ranzaların yetersiz olduğu, mahpusların vardiyalı uyumak zorunda bırakıldığı ve bazılarının yerde yattığı belirtildi. Tuvaletler için uzun süre kuyruk beklenildiği, sıcak suyun sınırlı olduğu, havalandırma ve aydınlatma koşullarının yetersiz kaldığı, koğuşlarda haşere ve farelerin bulunduğu ifade edildi. Kadın mahpusların hijyen ürünlerine ulaşmakta büyük güçlük çektiği, sağlık hizmetlerinde ciddi aksamalar yaşandığı, kronik hastalıkların tedavisinin aksadığı, cezaevi personelinin yetersiz kaldığı ve haberleşme ile dilekçe haklarının ihlal edildiği de öne çıkan başlıklar arasında yer aldı.

Sarıbal, Bursa Barosu İnsan Hakları Komisyonu'nun raporlarına ve kendi cezaevi ziyaretlerinde edindiği gözlemlere dayanarak Marmara Cezaevi, Bursa E Tipi ve Bakırköy Kadın Kapalı Cezaevi'nde benzer ihlallerin yaşandığını belirtti.

ANAYASA VE ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERE AYKIRILIK

Milletvekili Sarıbal, cezaevlerinde yaşanan hak ihlallerinin Anayasa'nın 17. maddesine, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 3. maddesine ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'a aykırı olduğunu vurguladı. Bu durumun, ceza infazının "kötü muamele ve işkenceye dönüşmesine" yol açtığını ifade etti.

YÖNELTİLEN SORULAR

Önergede Adalet Bakanı Yılmaz Tunç'tan şu sorulara yanıt vermesi istendi:

* Türkiye genelinde cezaevlerindeki kapasite aşımını önlemek için hangi adımlar atılacak? Yeni cezaevleri dışında alternatif çözümler planlanmakta mıdır?

* Cezaevlerinin güncel kapasite ve mahpus sayısı nedir? Fiziki yetersizliklerle ilgili Bakanlığınızın yürüttüğü bir inceleme var mıdır?

* Tuvalet, yatak, sıcak su ve havalandırma gibi temel ihtiyaçlara erişimdeki sorunlar nasıl giderilecektir? Kadın mahpusların hijyen malzemelerine erişim sorunu için düzenleme yapılacak mıdır?

* Sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi, özellikle kronik ve ağır hastalıkların tedavi süreçlerinin insani koşullara uygun hale getirilmesi için bir çalışma yürütülmekte midir?

* Cezaevlerindeki personel yetersizliği göz önünde bulundurularak yeni personel alımı yapılacak mıdır?

* Mahpusların dilekçe, haberleşme ve görüş haklarına yönelik ihlallerin önlenmesi için denetim yapılacak mıdır?

* İçme suyu, temizlik malzemesi ve ısınma gibi en temel ihtiyaçların parayla karşılanmasının önüne geçilerek devlet tarafından ücretsiz temini için bir düzenleme yapılacak mıdır?

Sarıbal'ın önergesi, cezaevlerindeki aşırı doluluk ve hak ihlalleri meselesini yeniden gündeme taşırken, Adalet Bakanlığı'nın nasıl bir yol haritası açıklayacağı merak konusu oldu.

Haber-Muharrem Değirmen / 3. Göz HRA