6-7 Eylül Olaylarında Orhangazililer Nerede Durdu?

15.07.2025 10:19

Araştırmacı Gazeteci İrfan Aydın, sosyal medya üzerinden gerçekleştirdiği canlı yayında Orhangazi'de kuyumcu mağdurlarının sorunlarına değinirken, yaşanan dolandırıcılık vakalarının ardından 6-7 Eylül olaylarına da atıfta bulunmuştu. Bu tarihsel referans, bizleri tarihçi kimliğimizle Orhangazi'nin 6-7 Eylül 1955 olaylarındaki konumunu araştırmaya yönlendirdi. Yaptığımız incelemelerde ortaya çıkan sonuçlar ise aşağıdaki gibidir.

6-7 Eylül 1955, Türkiye'nin toplumsal hafızasında derin bir yara bırakan, Rum, Ermeni ve Yahudi azınlıkların ev ve işyerlerine yönelik kitlesel yağma ve talan gecesi olarak tarihe geçti. İstanbul merkezli başlayan bu organize saldırılara, çevre illerden ve kasabalardan da bazı grupların katıldığı iddiaları yıllardır gündemde. Peki Orhangazi'den de 6-7 Eylül Olayları'na katılanlar oldu mu? O karanlık gecede Orhangazililerin de bu yağma ve talanda bir payı var mıydı? Bu sorular, bugün hâlâ tam olarak yanıtlanmayı bekliyor.

O gece İstanbul'da başlayan organize yağma ve talan, Rum, Ermeni ve Yahudi azınlıkların evlerini, dükkânlarını, ibadet yerlerini hedef aldı. Kıvılcımı, 5 Eylül'de Selanik'te Atatürk'ün doğduğu eve atılan ses bombası ateşledi. Haberi ilk Devlet Radyosu duyurdu, ardından İstanbul Ekspres Gazetesi'nin "Atamızın Evi Bomba İle Hasara Uğradı" manşetiyle iki yıldırım baskı yapması kalabalıkları Taksim'e topladı.

Kıbrıs Türktür Cemiyeti ve çeşitli öğrenci birliklerinin çağrısıyla başlayan gösteriler kısa sürede kontrolden çıktı. Beyoğlu başta olmak üzere İstanbul'un Rumların yoğun yaşadığı semtleri, İstiklal Caddesi'ndeki dükkânlar, okullar, oteller, ibadethaneler saldırıya uğradı. İstanbul'un yanı sıra İzmir, Ankara, Adapazarı gibi farklı şehirlerde de benzer olaylar yaşandı. Resmî kayıtlara göre 4 bin 214 ev, bin 4 işyeri, 73 kilise, bir sinagog, iki manastır, 26 okul ve yüzlerce tesis yağmalandı. Yaklaşık 300 kişi yaralandı, 11 kişi hayatını kaybetti. Binlerce Rum, ardında evini, işini ve köklerini bırakarak Türkiye'den göç etmek zorunda kaldı.

Ancak bu büyük yağma ve talan dalgasının en az konuşulan yönlerinden biri, İstanbul dışından katılım olup olmadığı sorusudur. Bu noktada Orhangazi'nin adı zaman zaman gündeme gelir. Bazı sözlü anlatımlara göre, o dönemde Bursa merkezden ve Orhangazi gibi çevre ilçelerden bazı kişilerin İstanbul'a giderek kalabalıklarla birlikte bu saldırılara karıştığı iddia edilir. Özellikle mevsimlik işçiler, genç öğrenciler veya İstanbul'da çalışan taşralı işçilerin kışkırtmalarla olaylara dâhil olduğu ileri sürülür. Fakat bugüne kadar bu iddiaları kanıtlayan resmî bir belgeye veya açık tanıklığa ulaşılamamıştır.

Orhangazi'den 6-7 Eylül Olayları'na katılım olup olmadığı sorusu, yerel tarihçiler ve araştırmacılar için hâlâ cevapsız bir dosya olarak durmaktadır. Kimi anlatılar, Orhangazi'den İstanbul'a çalışmaya giden bazı gençlerin bu kalabalığa karıştığını fısıldasa da, bu söylentiler ne polis kayıtlarına ne de dönemin basın arşivine tam anlamıyla yansımıştır.

Bugün, 6-7 Eylül yağması sadece İstanbul'un değil, Orhangazi gibi Anadolu'nun dört bir yanının da kendi belleğinde suskun tuttuğu bir yaradır. Yitip giden binlerce yaşam, kül olan işyerleri, talan edilen kiliseler ve korkuyla geride bırakılan evler… Tüm bunların gölgesinde Orhangazi'nin o karanlık gecedeki rolü, yerel arşivler, tanıkların hatıraları ve konuşmaya cesaret edecek anlatıcılarla bir gün aydınlanmayı beklemektedir.

Muharrem DEĞİRMEN ÖZEL HABER 3. GÖZ HRA